Διανύουμε κιόλας τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα και όλα τα όνειρα και προοπτικές που ονειρευόταν η ανθρωπότητα στο μεταίχμιο τις χιλιετίας μοιάζουν να καταρρέουν υπο το βάρος της οικονομικής κρίσης και της όξυνσης των κοινωνικών διαφορών.
Το ερώτημα είναι ποια είναι τα πραγματικά αίτια της αποτυχίας όλων αυτών των οραμάτων για παγκόσμια ειρήνη , ευημερία και ανάπτυξη τα οποία ξεκίνησαν με την πτώση του τείχους του Βερολίνου και το τέλος του Ψυχρού πολέμου και κορυφώθηκαν με τη νέα χιλιετία ; Είναι μήπως το οικονομικό σύστημα, η κρίση δηλαδή είναι οικονομική; ή είναι μήπως η δόμηση της κοινωνίας σε λανθασμένες (αν)ηθικές αξίες και ιδανικά , άρα δηλαδή η κρίση είναι πρωτίστως κρίση αξιών; Προσωπικά θεωρώ οτι είναι και τα δύο σωστά , ποιό όμως είναι η αιτία και ποιό το σύμπτωμα ; Κάπου εδώ λοιπόν προκύπτει και το αιώνιο ερώτημα , η κότα έκανε το αυγό ή το αυγό τη κότα ;
Η μόνη αδιαμφησβήτη και απόλυτη αλήθεια όμως είναι πως ούτε το αυγό έκανε τη κότα , ούτε η κότα το αυγό αλλά ότι η φύση έκανε και τα δύο. Έτσι λοιπόν και για να επιστρέψω στο προκείμενο , τόσο η οικονομική κρίση όσο και η κρίση αξιών είναι σύμπτώματα ,αιτία των οποίων δεν είναι άλλη απο την ίδια τη φύση .Η ανθρώπινη φύση λοιπόν είναι η αιτία για τις κρίσεις διαχρονικά που μας ταλανίζουν . Αυτή η , ομολογουμένως ματαιόδοξη, διαπίστωση έχει αποτελέσει αντικέιμενο ατέρμονων συζητήσεων και διαφωνιών ανα τους αιώνες όπως αυτη του Σωκράτη με τον Γλάυκωνα στην Πολιτεία στην οποία διατυπώνεται το δόγμα του ”ουδείς εκών δίκαιος” . Το δίκαιο λοιπόν κατα αυτό το δόγμα αποτελέι ένα συμβιβασμό ο οποίος κατέστη απαραίτητος στις κοινωνίες των ανθρωπων καθώς σε μια κατάσταση γενικευμένης αδικίας είναι αδύνατο να δρέπει κανέις τους καρπούς της αδικίας του, χωρίς ταυτοχρόνως να υφίσταται τη βλάβη απο την αδικία των συνανθρώπων του. Απο αυτό το de facto κοινωνικό συμβόλαιο εξάγεται το συμπέρασμα πως κανείς δεν είναι δίκαιος με τη θέληση του , επειδή δηλαδή αναγνωρίζει την αξία της δικαιοσύνης , αλλά απο ανάγκη, γιατί δεν έχει τη δυνατότητα να αδικεί χωρίς να αδικείται. Ο Michel Foucault σε ένα debate με τον Noam Chomsky ,συνεχίζοντας την συζήτηση που άρχισαν ο Γλάυκωνας και ο Σωκράτης δυομιση χιλιάδες χρόνια πρίν , υποστήριξε πως η έννοια της δικαιοσύνης δρά στο εσωτερικό της ταξικής κοινωνίας ως ένας εξωραισμός για την καταπιεσμένη τάξη και σαν δικαιολογία για την πλευρά των καταπιεστών. Αφού λοιπόν είμαστε σε μια κατάσταση μόνιμης αδικίας και εκμετάλλευσης για ποιό λόγο αυτές οι κρίσεις είναι παρωδικές και δεν είμαστε συνεχώς βυθισμένοι στην εξαθλίωση ;
Σε αυτή τη περίπτωση χρείαζεται να βγούμε για λίγο έξω απο τη γυάλα μας και να συνειδητοποιήσουμε πως ο πλανήτης είναι σε μια μόνιμη κατάσταση κρίσης. Το ότι η κρίση στο δυτικό κόσμο χτυπά τη πόρτα μας μόνο όταν καπιταλισμός χρειάζεται επανεκκίνηση δεν σημαίνει πως στον υπόλοιπο κόσμο καθημερινά δεν βιώνουν την κοινωνική εξαθλίωση την φτώχεια και την εκμετάλλευση.
Το πρόβλημα λοιπόν ανευρίσκεται στο ότι η φύση προωθεί το εγώ έναντι του εμείς. Ο καθένας απο εμάς δηλαδή θεωρεί την αδικία ωφελιμότερη απο τη δικαιοσύνη σε ατομικό επίπεδο . Αυτό αποδεικνύεται και απο την ίδια την επικράτηση του καπιταλισμού ως το πιο συμβατό οικονομικό σύστημα με την φύση του ανθρώπου. Μάλιστα διαχρονικό φαντάζει ένα απόσπασμα απο μια δημοσίευση του Jean Jacque Rousseau το 1750: ”Εχουμε ονομάσει πρόοδο την προοδευτική πορεία προς τη φτώχεια, την ανελευθερία ,την φθορά των χρηστών ηθών, την εκμετάλλευση και την χειραγώγηση εκ μέρους διεφθαρμένων απο την εξουσία και των πλούτων ανθρώπων , που χρησιμοποιούν τις ανακαλύψεις της επιστήμης για να καταπιέζουν την ελευθερία και να υποδουλώνουν τους ανθρώπους.”
Συνεπώς, το ερώτημα που αναφύεται είναι τι μπορεί να γίνει για να δωθεί ένα τέλος στην ηθική κατρακύλα της κοινωνίας. Η λύση είναι συνάμα και απλή και δύσκολη , καθώς με όπλο τη λογική πρέπει επιτέλους ο άνθρωπος να χειραφετηθεί απο το προσωπικό όφελος και να καταφέρει να ταυτίσει το δικό του συμφέρον με αυτό της κοινωνίας . Έτσι αρχικά το να ενστερνιστεί ο μέσος άνθρωπος πως η κοινωνική συνοχή και ευημερία είναι υπέρτερο αγαθό απο το ιδιωτικό κέρδος θα είναι ο εγκαινιασμός μιας μακράς περιόδου ηθικής καλλιέργησης . Γιατί ας μην ξεχνάμε πως οι αρχαίοι Έλληνες καταδίκαζαν τον πολίτη που τον δίεπε αυτός ο άκρατος ατομικισμός με το επίθετο ”ιδιώτης” .Αν και η αρχική του σημασία χάθηκε με το πέρασμα των χρόνων στην αγγλική γλώσσα διατηρείται μέχρι σήμερα η αρνητική του χροιά αφού η λέξη ”idiot” σημαίνει ηλίθιος .
Ολοκληρώνοντας ,επαφίεται στον καθένα απο εμάς να αλλάξει πρώτα απ’ολα τον τρόπο σκέψης του, ούτως ώστε εν τέλει με πυξίδα το ιδανικό να πετύχουμε σταδιακά την ηθική ανάκαμψη της κοινωνίας.
Direct Democracy 